Tokat Ballıca Mağarası

Temmuz sıcağında uzanmışım koltuÄŸa, evde ne yapabilirim diye düşünürken arkadaşım aradı ve hadi “Tokat Ballıca MaÄŸarası“na gidelim dedi.  Tabi evde iyice sıkılmışım hiç düşünmeden evet dedim 🙂

Tokat Ballıca mağarası gezi için süper bir yer diyebilirim. Doğa ile iç içe, mağara içerisi inanılmaz serin. Tek kötü tarafı içerisi merdivenler inmekle bitmiyor. Hatta geziye gideli 3-5 gün geçmiş olmasına rağmen baldırlarım ve dizlerim halen ağrıyor.

Tarihte Tokat Ballıca Mağarası

Ballıca mağarası içerisinde fotograf çekmek yasak(mış) tabi ben o yazıyı 100-150 adet fotograf çektikten sonra gördüm 😀

Doğanın gizemli gücünün en büyük örneği olan Ballıca Mağarası Pazar ilçesinden Akdağ’ ın doruğuna kıvrım kıvrım uzanan yolun 8.km’ sinde yer almaktadır.680 metre boyu 94 metre yüksekliği mağara içindeki sarkıt dikit sütun duvar ve örgü damlataşları Mağara gülleri ve iğneleri damlataş havuzları ve soğan sarkıtlarıyla dünyanın oluşum yönünden en zengin ve ve en güzel mağaralarından biri kabul edilen Ballıca Mağarası gezenlerini büyülemektedir.Hele mağaranın ziyarete kapalı yerlerinin gezilen yerlerinden daha fazla olduğunu görenlerin şaşkınlığı bir inanılmazlığın ifadesi olmaktadır.

Yaz kış mağara içerisindeki sıcaklığın 18-19 derece olması da insanı hayrete düşüren bir başka olaydır.1080 metre rakım yükseklikteki mağara girişi yanında Valiliğimizce yaptırılan tamamen doğayla uyum içerisindeki ahşap kafeterya ve dinlenme tesislerinde yayık ayranla çökelekli yemek mutluluğun ta kendisidir.

Türkiye MaÄŸara AraÅŸtırma DerneÄŸi’nin devamı olan, Ankara’daki MaÄŸara AraÅŸtırma DerneÄŸi MAD’in speleologları 1987 yılının Kasım ayında ilk incelemelerini, 1990 yılı Aralık ayında da ikinci incelemelerini yapmışlar ve maÄŸaranın haritasını çıkarmışlardır (MAD Bülteni, sayi 8, Kasim 1991).

Ballıca MaÄŸarası’nın ilk bilimsel incelemesini, Tokat Valiligi’nin istemesiyle Ankara Ãœniversitesi Fen Fakültesi’nden Prof. Dr. Baki Canik ve AraÅŸtırma Görevlisi Mehmet Çelik’ten oluÅŸan bir ekip, 13-15 Ocak 1992 tarihinde yapmışlardır. Ballıca MaÄŸarası’nın en kapsamli speleolojik araÅŸtırması, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Jeolojik Etüdler Dairesi’ne baÄŸlı MaÄŸara AraÅŸtırmaları Bölümü’nden Dr. Jeomorfolog Lütfi Nazik baÅŸkanlığındaki Bekir Aksoy, Emrullah Özel ve Hamdi Mengi’den oluÅŸan ekip tarafindan 1994 de yapılmıştır. MTA MaÄŸaracılık Bölümü’nün yaptığı bu ayrıntılı araÅŸtırmada mimari ve uygulamalı elektrik ve ışıklandırma projeleri de yer almıştır.

Ballıca Mağarası kristalleşmiş kireçtaşlarından meydana gelmiştir.Sınırlı kireçtaşı oluşumu göz önüne alındığında, magaranın hacmi inanılmaz derecede büyüktür.Buradaki kireçtaşlarının yatağı yoktur;özürlü ve kırılmıştır ayrıca çatlaklar kalsiyum karbonatla doldurulmuştur.

Kireçtaşı %96 kalsiyum karbonattan oluÅŸmuÅŸtur.Bu taşın karstik yapısı karsit çukurları, yutak delikleri, aralıklı satıhlarda oluÅŸmuÅŸ havalandırma bacaları ve klintleri içerir.Kireçtaşının kırık yapısı ve kimyasal oluÅŸumu karstikleÅŸme kontrolünün ve maÄŸaradaki sütun,sarkıt ve dikitlerin ÅŸekillenmesinin ana faktörleridir.MaÄŸara (KD-GB(l) ve KB-GD(2)) Kuzeydogu-Güneybatı(l) ve Kuzeybatı- Güneydogu(2) istikametine yönelen iki ana galeriyi ve bu galerilere açılan oda ve salonları kapsar.2.Kattaki galerinin normal fay serilerine baÄŸlı olarak kademe kademe seviyesi azalırken 1.Galeri taÅŸdamlalı bir zeminden oluÅŸur.MaÄŸaradaki düşmüş bloklar bölgesel depremler sonucu kırılmış olabilir, l .Galeride sarkıtlar, dikitler, kolonlar, sarkan taÅŸlar, perdeler, makarna biçimli sarkıtlar, damlataÅŸları, havuzlar ve maÄŸara incileri bulunur.Bütün bu maÄŸara oluÅŸumu tipleri ve (benzersiz dikitlerle) 6.5 metrelik bir sarkıtı da kapsayan birçok farklı çeÅŸitteki sarkıt sekilleri…

Arka arkaya olusan karstik ve tektonik depremlerin mağarayı bütünüyle etkilediğine dair kanıtlar bulunmuştur.En belirgin bulgular ise:

a)Mağara içerisinde sızınti sulardan kaynaklandığına inanılan yüzeysel travertenlerin varlığı;
b)Fay boyunca devam eden maÄŸara giriÅŸi;
c)Mağaradaki düşmüş bloklar;
d)Kalın sütunlardaki yatay kırık izleri;
e)Uzun zamandır Çöküntü Salonu seviyesinde kalan yeraltı suyu ve duvar içlerindeki görülebilen yatay çizgilerin işaret ettiği ikincil maden olusumları;
f)Yeni Salonun aşağı bölümlerindeki serbest sarkıtlar ve uzun dikitlerdir.
Ballıca mağarası büyük bir ihtimalle 3.4 milyon yıl önce oluşmaya başlamış ve bölgesel iklim şartlarına bağlı olarak son zamanlara kadar gelişimini devam ettirmiştir.

Ballıca MaÄŸarası Orta Karadeniz Bölgesinde bulunan Tokat’ın bir kasabası olan Pazar’ın güneyinde 8km boyunca uzanir.

Yüzey jeolojisi ve maÄŸara haritalandırma çalışmalari Ocak 1992’de baÅŸlamış ve Ocak 1995’te tamamlamıştır.MaÄŸara galerileri MaÄŸara AraÅŸtırma DerneÄŸi tarafindan 1992’de haritalandırılmıştır. Sonraki haritalandırmalar, Türkiye Maden Tetkik ve AraÅŸtırma’nın (MTA)genel yönetimi altında, 1994’te MaÄŸara Arastirma Projesi’ne baÄŸli bir takım tarafindan yürütülmüştür.Tamamlanmamış orijinal harita yapılırken derlenen MTA haritasından destek alınmıştir.

Ballıca MaÄŸarası Tokat Dağı’nın baÅŸkalaÅŸmış ÅŸistleri üzerinde uzanan karstik kristal kireçtasıyla oluÅŸmuÅŸtur.MaÄŸaranın içerisinde yer alan kristalleÅŸmiÅŸ kireçtaşı kütlesinin yüzey alanı yaklasik 30 hektardır.Tektonizma ve karstikleÅŸmenin sonucu olarak, bu oluÅŸumun derin yerlerindeki çözelti boÅŸluklari magaraya bir yükselti saÄŸlamıştır.KireçtaÅŸlarının sınırlı yüzey boyutuna raÄŸmen bilinen maÄŸara 680m. uzunluÄŸunda ve geniÅŸ kapsamlı karstikleÅŸme gösteren 6.500 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır.

Bu çalışma Ballıca Mağarasının hidrojeolojik ve mağara özelliklerini test etmek üzere başlatılmıştır. Çalışmaların sadece bu safhasının tamamlanmasına rağmen, mağara birçok ziyaretçiyi çekmeye devam edecektir, çünkü mağaranın her bölümü mağara şekilleri açısından oldukça zengindir.

Ballıca Mağarası COĞRAFİ YAPI

Pazar kasabasının kuzeyinden akan bölgenin en geniÅŸ ırmağı,YeÅŸilırmak’tır.DiÄŸer ırmaklarda YeÅŸilirmak’a karışmaktadır.MaÄŸaranın 50m. güneybatısındaki Ä°nderesi kısa ömürlüdür ve maÄŸaranın yer altı suyunu besler.MaÄŸaranın kireçtaşından ibaret olan tepesinin en yüksek noktası 1.306m’dir.MaÄŸara giriÅŸ yükseltisi 1.085m’dir.Bölgenin en yüksek tepesi AkdaÄŸ ise 1.916m’dir.

Çalışma alnı çayır bitkileriyle kaplıdır ve bu bitki örtüsü aralıklı kayalıklar boyunca maÄŸaraya süzülen yaÄŸmur suyunun COi açısından zenginleÅŸmesine sebep olur. Tokat ,Turhal’daki Meteoroloji Rasathanesi’nden alınan verilere göre alana düşen yıllık yağış miktarı ortalaması (1933-1990 arasi) 413.4mm’dir.

JEOLOJÄ°K YAPI

Paleozoik Tokat Dağı’nın kahverengi,yeÅŸil-sarı ve siyah ÅŸistleri Ballıca maÄŸarası’nın etrafindaki alanın büyük bir bölümünü kaplar. Birimdeki ÅŸistli yüzey yatağından farklıdır.Åžistler lepidogranoblastik bir dokuya sahiptir ve genelde fîlit, klorit,kuvarz,ÅŸist ve kalk ÅŸist tipleri vardir (Abbas Novinpour,1993).Bunlar temel olarak basınçtan dolayı bükülen kalsiyum karbonatla kuvarz kalsiyum karbonat, klorit ve serisit madenleri içerir.Kuvarz kristalleri katalistik bir doku gösteren kısmen ince çatlaklar halindedir.Kırık ve çatlaklar ikincil kalsiyum karbonatla doldurulmuÅŸtur.

Kristal kireçtaslari beyaz,bej ve soluk gri’dir. Bunların çoÄŸunlukla ÅŸistlerin üzerine uzandıklari gözlemlenir,ama bazı durumlarda da takoz ÅŸeklinde oluÅŸurlar. Yatak yüzeyleri bulanıktır ve kireçtaÅŸları kırık yapılarla doludur. Çok yoÄŸun bir ÅŸekilde karstikleÅŸmiÅŸlerdir. KarstikleÅŸmeyi yönlendiren kırıklar yaÄŸmur suyunun kendine çok derinlere nüfuz ederek bir rota belirlemesinden dolayı genellikle dikeydir. K30°B(1) ve K47° D(2) ÅŸeklinde sıralanmış iki ana kırık sistemi kireçtasları figüründe haritalandırılmıştır.

Eski karstik yapılar tarafından şekillendirilen traverten tortuları aynı zamanda magaranın etrafinda da bulunmuştur.Traverten tortu eğimleri, topografik eğimler, eski kaynak su akıntılarıyla birlikte devamlı güney batıya doğru yönelir.Ballıca köyü etrafında oluşurlar.

KİREÇTAŞI KARST ÖZELLİKLERİ

Ballıca MaÄŸarası tamamen kireçtaÅŸları ve bodrum katı ÅŸistleriyle sınırlıdır ve kısıtlı karstikleÅŸmeyle ÅŸekillenmistir.Kırık kireçtaÅŸları fasılalı bir yapı sergilerler. Mikroskopik çalışmalar gösteriyor ki baÅŸkalaşım gösteren basınçla birleÅŸme sergileyen kalsiyum karbonatla doldurulmuÅŸ ince çatlaklara ve mikritik bir dokuya sahiptir.Kimyasal analizler sırasıyla %52.45’lik ve %43.55’lik deÄŸerlerde CaO ve CÛ2 açığa çıkarır. Hesaplanan CaCOs içerigi %96’dir. Yapısal özellikleri ve kimyasal oluÅŸumlari göz önüne alındığında kireçtaÅŸlarının karstikleÅŸmeye çok iyi uyum saÄŸladığı ortaya çıkar (Pasvanoglu,1993).

Ballıca MaÄŸarası civarında üç yutak borusu, bir havalandırma bacası ve bir karst çukuru bulunmuÅŸtur.Bütün bu karstik yapılar kireçtaları içerisinde aralıklı olarak yer almaktadır. Gözlemlere göre Ä°nderesi’ndeki 40-80cm geniÅŸliÄŸinde ve 160cm uzunluÄŸunda oval bir giriÅŸi olan l no’lu yutak borusu yaÄŸmurlu zamanlarda maÄŸara içine dereden yüzey suyu geçiÅŸini saÄŸlar.Ä°nderesi’nin hemen kuzeyindeki 2no’lu yutak borusundan kışın yaÄŸmur bulutları meydana gelir.Bu yutak borusunun direk olarak maÄŸaraya baÄŸlandığı tahmin edilir.2no’lu yutak borusunun 120cm uzunlugundadır ve üst tarafı 45cm, alt tarafı 50cm geniÅŸliÄŸindedir.Bu deliÄŸin kırılma yönü K15°B’dir.3 No’lu yutak borusu ki burası ,1994’de bir yol kazısı esnasında keÅŸfedilmiÅŸtir; ÅŸist ve kireçtaşının birleÅŸtiÄŸi noktada kireçtaşının kuzey kenarına uzanmaktadır. Bu deliÄŸin oval giriÅŸinin yüksekliÄŸi 70 cm, geniÅŸliÄŸi 40 cm’dir. Magaraya 80° ‘lik bir eÄŸimle uzanır, l No’lu havalandırma bacası 45 cm yüksekliginde ve 30 cm geniÅŸliÄŸindedir. 53 güneyden batıya dogru inen ve 68 kuzeyden batıya doÄŸru bir darbe yapan çatlak üzerinda magara giriÅŸinden daha yüksekte yer alır. 1 m derinliÄŸindeki bir baca çökme ile bloke edilmiÅŸtir. Ä°nderesi’nin güneyindeki l no’lu su çukuru Ballıca MaÄŸarası etrafındaki en geniÅŸ karstik özelliÄŸe sahiptir. 110-115 cm arasinda deÄŸiÅŸen giriÅŸ çapı vardır ve derinliÄŸi 12 m’dir. GiriÅŸinden itibaren genisleyen bu çukuru 7-8 m uzunlugunda ve taban geniÅŸliÄŸi 3-4 m’dir (Canik ve Çörekçioglu, 1985). MaÄŸarayla bir baÄŸlantısı olmadığına ve tepeliÄŸin güneybatısında yer aldığı tahmin edilir . Ayrıca su çukuru, yutak borusu ve havalandırma bacasından baÅŸka maÄŸara civarında 1.95 m’lik klintler vardır (Çelik ve Canik, 1996).

BALLICA MAĞARASINDAN ÇIKAN SULARIN KİMYASAL OLUŞUMU

Ballıca MaÄŸarası’ndaki yer altı suyu meteorik kaynaklıdır ve kireçtaşı çıkıntılarından süzülen yaÄŸmur suyu ve kireçtaşını kesen Ä°nderesi’nden dökülen yüzey sularını içerir. Yer altı suyu maÄŸarada göletleÅŸmiÅŸ gibi görünmektedir; Ocak 1992’de maÄŸaranın en derin bölümünde, giriÅŸten 75 m aÅŸağıdaydı.

Çalışma alanına en yakın hava kayıtlari noktası Eylül 1995’te operasyonlarını bitiren Turhal Meteoroloji Rasathanesi’ydi. 1990-95 araÅŸtırma döneminde en yüksek yıllık yağış miktarı 498.6 mm’di. 1995’in ilk sekiz ayında toplam yağış miktarı 296.5 mm’di. 1995’te yıllık yağış miktarının ortalama 350-400 mm civarında olduÄŸu sanılıyor. 1933-90 arasında düşen ortalama yıllık yağış miktarı ise 413.4 mm’di. ve çalışmalar sürecinde de ortalama yıllık yağış miktarı hemen hemen aynıydı. Sonuç olarak, 1933-95 yılları arasındaki yağış miktarı ÅŸablonunda hiçbir aşırı deÄŸiÅŸiklik olmadığı sonucuna varılmıştır.

Kimyasal analizler gösteriyor ki Ballıca MaÄŸarası’ndaki *vadoz bölgeye süzülen yer altı suları kalsiyum bikarbonat tipindedir. Vadoz bölgedeki suyun toplam çözülmüş madde içerigi (TDS) yeraltı sularıyla karşılaÅŸtırıldığında daha düşüktür. Kısmen SC>42~ ve CI en düşük konsantrasyonlardır.Sülfat ve Kloridli yer altı suyu zenginligi, maÄŸaradaki organik materyallerle teması ve vadoz bölgeden süzülme esnasında yer altı sularına katılan sülfat ve klorid olarak açıklanır. NOa de yeraltı suyu ve sızan suda benzer konsantrasyona sahiptir. Bu sulardaki SiOa kaynağı muhtemelen kuvarz-ÅŸist’tir.
* Vadoz bölge: Su seviyesi üzerindeki toprak kalınlığı.

BALLICA MAGARASININ JEOMORFOLOJISI

Ballıca Mağarası esas olarak iki yönde gelişmiştir. KD-GB (1.Galeri) ve KB-GD (2.Galeri). (K38° B ve K47° D) Kireçtaşları içerisindeki kırılma sistemleri üzerinde yapılan ölçümlerle bu verilen yönler doğru orantıda devam etmektedir. Mağara tabanı kuzey batıdan güneydoğu yönüne dogru derece derece azalır ve kuzeydoğudan güneybatıya doğru düzensiz seviyelerde uzar. Bu da bize mağaranın gelişme esnasında tekrarlanan tektonik hareketleri gösterir (Bögli, 1980).

MaÄŸara tabanını l. Galeride kısmen çökme bloklar kaplamıştır. Aynı zamanda büyük miktarlarda kil ve organik maddeler vardır (bat guano). MaÄŸaranın kuzeyindeki Mahzen ve Çamurlu Salonu’na baÄŸlantili iskelelerle ulaşılır, l m çapındaki iki dikey boru Fosil Salonu’nun tepesine doÄŸru uzanır. Yukarı çıktıkça daralırlar ama yüzeye ulaÅŸmazlar. Büyük DamlataÅŸlar Salonu, Sütunlar Salonu ve Yarasalar Salonlarının kenarlarında sızıntı sulardan oluÅŸan havuzlar bulunmuÅŸtur. Sızınt suyun akışı maÄŸara çökeltilerini yıkayamayacak kadar yetersizdir. Yeni Salonun güneybatı bölümünde bir yer altı suyu olmasına raÄŸmen maÄŸara içerisinde bir ırmak yoktur.MaÄŸaranm diÄŸer bölümleri tamamen vadoz bölüm içersinde uzanır ve bu yüzden düşük seviyeler hareketli basamakları belirginleÅŸtirirken maÄŸaranın büyük bölümü ya vadoz ya da kalıntıdır.

Ballıca MaÄŸarasında çektiÄŸim resimlerden bazıları…

Resimlerde ziyade bu eşsiz görüntüleri gidip çıplak gözle görme imkanınız varsa 1dk durmayın derim.

Tokat Ballıca Mağarası hakkında daha fazla bilgiye Otel ve Pansiyon sitemiz üzerinden ulaşabilirsiniz.